Το παράδοξο του ραφιού ( του σουπερμάρκετ, όχι εκείνου όπου μένουν οι ανύπαντρες), το οποίο δεν υπάρχει και το οποίο μόλις έφερα στον κόσμο, λέει ότι η ματαίωση που προκαλείται από τον χαμένο χρόνο κατά την επιλογή ενός προϊόντος είναι ευθέως ανάλογη με την έλλειψη σημασίας αυτής της επιλογής για τη ζωή μας. Για να το θέσουμε αλλιώς, πρόκειται για αυτό που συμβαίνει όταν κάποιος κοιτάζει τα απορρυπαντικά χωρίς να ξέρει ποιό θέλει να πάρει. Λίγη διαφορά μπορεί να υπάρχει ανάμεσα σε μία σύνθεση υποχλωριώδους νατρίου από κάποια άλλη, όταν αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η απολυμαντική ικανότητα, παρά ταύτα στεκόμαστε εκεί, κοιτάζοντας και συγκρίνοντας τις συσκευασίες σαν να ήταν ελβετικές σοκολάτες.

Αιώνες όμως πριν την εμφάνιση των σουπερμάρκετ όπως τα γνωρίζουμε έζησε ο Jean Buridan, Γάλλος φιλόσοφος ο οποίος υπερασπιζόταν την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης και ισχυριζόταν ότι είναι δυνατόν να λάβουμε οποιαδήποτε απόφαση με τον ορθό λόγο. Σε αντίλογο, ορισμένοι επικριτές της θέσης του φαντάστηκαν την κατάσταση ενός γαϊδάρου μπροστά σε δυο στίβες άχυρο ο οποίος, μπροστά στην ατέρμονη αμφιβολία για το ποιά από τις δυο είναι πιο νόστιμη, δεν μπορεί να αποφασίσει και πεθαίνει από την πείνα.

Πρόκεται, σύμφωνα με κάποιους, για ένα παράδοξο, μια που ενώ μπορεί να τραφεί δεν τον κάνει γιατί δεν μπορεί να αποφασίσει ποια στίβα είναι η ιδανική (και οι δυο στίβες του φαίνονται ίσες). Όμως, αντί να με οδηγήσει να σκεφτώ γύρω από το ρόλο του ορθού λόγου στην λήψη αποφάσεων, αυτή η ιστορία μου ξυπνά μία απορία για τον γάιδαρο. Αυτό που αναρωτιέμαι δεν είναι τί κάνει ή δεν κάνει ο γάιδαρος, αλλά τί ξέρει. Και ειδικότερα, εάν ξέρει ότι δεν ξέρει ποιά είναι η καλύτερη δυνατή απόφαση.

Το παράδοξο της γόνδολας (και αναφέρομαι στην υπεραγορά που φέρει το όνομα γόνδολα και όχι στη γόνδολα της Βενετίας)το οποίο δεν υπάρχει επί της ουσίας αλλά μάλλον εγώ μόλις τώρα κατέληξα να διατυπώσω είναι ότι το άγχος που προκαλείται από το χάσιμο του χρόνου όταν επιλέγουμε ένα προϊόν είναι άμεσα συσχετισμένο με το πόσο ασήμαντη είναι η απόφαση αυτή για την ίδια μας τη ζωή. Για να το πω με πιο απλά λόγια, αυτό συμβαίνει κάθε φορά που κανείς κοιτά για ώρα τις συσκευασίες απορρυπαντικών χωρίς καν να ξέρει τι θα πλύνει. Λίγο μπορεί κανείς να ξεχωρίσει ανάμεσα σε μια σύσταση χλωρίου ή νατρίου ανάμεσα στα τόσα απορρυπαντικά και να βρει αυτό που τον ενδιαφέρει για να απομακρύνει τους λεκέδες – και όμως, στεκόμαστε για ώρα κοιτώντας και αγοράζοντας συσκευασίες απορρυπαντικών σαν να επρόκειτο να αγοράσουμε ελβετικές σοκολάτες.

‘Ομως, αιώνες πριν την ύπαρξη των υπεραγορών όπως εμείς τις ξέρουμε έζησε ο Ζαν Μπουριντάν - γάλλος φιλόσοφος που υπερασπίστηκε την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης υποστηρίζοντας ότι είναι δυνατόν να πάρουμε την οποιαδήποτε απόφαση με γνώμονα τη λογική. Εντούτοις, αρκετοί επικριτές του αντέτειναν τη θέση αυτή παραθέτοντας μια υποθετική κατάσταση στην οποία ένας γάιδαρος βρίσκεται μπροστά από δυο δέματα σανό, και σαν σε δίλλημα ποιο από τα δυο είναι πιο νόστιμο δεν καταφέρνει να αποφασίσει και πεθαίνει από την πείνα.

Πρόκειται λοιπόν, κατά πολλούς, για ένα παράδοξο, γιατί αν και πεινάει δεν τρώει επειδή δεν μπορεί να αποφασίσει ποιο δέμα σανό είναι το πιο κατάλληλο καθώς τα δυο δέματα του φαντάζουν ίδια.
Όμως, μακριά από εμένα η σκέψη ποιός είναι ο ρόλος της λογικής στη λήψη αποφάσεων – εμένα αυτή η ιστορία μου ξυπνά μια ερώτηση αναφορικά με το γάιδαρο. Αυτό που αναρωτιέμαι δεν είναι τί κάνει ή τί δεν κάνει ο γάιδαρος, αλλά τί ξέρει. Και πιο συγκεκριμένα, εάν ξέρει ότι δεν ξέρει ποια είναι η καλύτερη δυνατή επιλογή.

Σύμφωνα με το παράδοξο της γόνδολας (του σούπερ μάρκετ, όχι της Βενετίας), το οποίο δεν υπάρχει και που μόλις επινόησα, η απογοήτευση που προκαλείται από το χαμένο χρόνο κατά την επιλογή ενός προϊόντος είναι ευθέως ανάλογη με την ασχετοσύνη αυτής της απόφασης για τη ζωή μας. Με άλλα λόγια, είναι αυτό που συμβαίνει όταν κοιτάζετε τα δοχεία χλωρίνης χωρίς να ξέρετε ποιο να πάρετε. Η διαφορά μεταξύ της μιας φόρμουλα υποχλωριώδους νατρίου από την άλλη είναι ελάχιστη, όταν αυτό που έχει σημασία είναι η απολυμαντική της δύναμη, και όμως στεκόμαστε εκεί, κοιτάζοντας και συγκρίνοντας τα δοχεία σαν να ήταν ελβετικές σοκολάτες.

Αλλά αιώνες πριν από την ύπαρξη του σούπερ μάρκετ όπως το γνωρίζουμε, ζούσε ο Jean Buridan, ένας Γάλλος φιλόσοφος που υπερασπίστηκε την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης και επιβεβαίωσε ότι είναι δυνατό να ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση χρησιμοποιώντας τη λογική. Σε απάντηση, μερικοί επικριτές της θέσης του φαντάστηκαν την κατάσταση ενός γαϊδάρου μπροστά από δύο δέματα σανό που, αντιμετωπίζοντας την αιώνια ερώτηση σχετικά με το ποιο είναι το πιο λαχταριστό, δεν μπορεί να πάρει μια απόφαση και πεθαίνει από την πείνα.

Πρόκειται, σύμφωνα με ορισμένους, για ένα παράδοξο: ενώ μπορεί να φάει, δεν το κάνει επειδή δεν μπορεί να αποφασίσει ποιο δέμα είναι καλύτερο (και τα δύο δέματα σανό φαίνονται ίδια). Αλλά αντί να με κάνει να σκεφτώ σχετικά με το ρόλο της λογικής στη λήψη αποφάσεων, αυτή η ιστορία μου δημιουργεί μια ερώτηση σχετικά με το γαϊδούρι. Και αυτό που ρωτάω τον εαυτό μου δεν είναι το τι κάνει ή δεν κάνει ο γάιδαρος, αλλά το τι ξέρει. Και, πιο συγκεκριμένα, αν γνωρίζει ότι δεν γνωρίζει ποια είναι η καλύτερη δυνατή απόφαση.