La paradoja de la góndola (del supermercado, no de Venecia), que no existe y acabo de acuñar, establece que la frustración generada por el tiempo perdido eligiendo un producto es directamente proporcional a la irrelevancia de esa decisión para nuestras vidas. Dicho de otro modo, es lo que pasa cuando uno se queda mirando bidones de lavandina sin saber cuál llevarse. Poco puede variar entre una fórmula de hipoclorito de sodio y otra cuando lo que interesa es su poder de desinfección, y sin embargo ahí nos quedamos, mirando y comparando bidones como si fueran chocolates suizos.
Pero siglos antes de la existencia del supermercado como lo conocemos vivió Jean Buridan, filósofo francés que defendía la existencia del libre albedrío y afirmaba que es posible tomar cualquier decisión utilizando la razón. En respuesta, algunos críticos de su postura imaginaron la situación de un asno frente a dos montones de heno que, ante la duda infinita de cuál es el más apetitoso, no puede decidir y muere de hambre.
Se trata, según algunos, de una paradoja, ya que pudiendo comer no lo hace porque no puede decidir qué montón es más conveniente (ambos montones le parecen iguales). Pero lejos de hacerme pensar sobre el rol de la razón en la toma de decisiones, a mí esta historia me despierta una pregunta sobre el asno. Y lo que me pregunto no es qué hace o no el asno, sino qué sabe. Y, más específicamente, si sabe que no sabe cuál es la mejor decisión posible.
| Το παράδοξο του ραφιού ( του σουπερμάρκετ, όχι εκείνου όπου μένουν οι ανύπαντρες), το οποίο δεν υπάρχει και το οποίο μόλις έφερα στον κόσμο, λέει ότι η ματαίωση που προκαλείται από τον χαμένο χρόνο κατά την επιλογή ενός προϊόντος είναι ευθέως ανάλογη με την έλλειψη σημασίας αυτής της επιλογής για τη ζωή μας. Για να το θέσουμε αλλιώς, πρόκειται για αυτό που συμβαίνει όταν κάποιος κοιτάζει τα απορρυπαντικά χωρίς να ξέρει ποιό θέλει να πάρει. Λίγη διαφορά μπορεί να υπάρχει ανάμεσα σε μία σύνθεση υποχλωριώδους νατρίου από κάποια άλλη, όταν αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η απολυμαντική ικανότητα, παρά ταύτα στεκόμαστε εκεί, κοιτάζοντας και συγκρίνοντας τις συσκευασίες σαν να ήταν ελβετικές σοκολάτες. Αιώνες όμως πριν την εμφάνιση των σουπερμάρκετ όπως τα γνωρίζουμε έζησε ο Jean Buridan, Γάλλος φιλόσοφος ο οποίος υπερασπιζόταν την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης και ισχυριζόταν ότι είναι δυνατόν να λάβουμε οποιαδήποτε απόφαση με τον ορθό λόγο. Σε αντίλογο, ορισμένοι επικριτές της θέσης του φαντάστηκαν την κατάσταση ενός γαϊδάρου μπροστά σε δυο στίβες άχυρο ο οποίος, μπροστά στην ατέρμονη αμφιβολία για το ποιά από τις δυο είναι πιο νόστιμη, δεν μπορεί να αποφασίσει και πεθαίνει από την πείνα. Πρόκεται, σύμφωνα με κάποιους, για ένα παράδοξο, μια που ενώ μπορεί να τραφεί δεν τον κάνει γιατί δεν μπορεί να αποφασίσει ποια στίβα είναι η ιδανική (και οι δυο στίβες του φαίνονται ίσες). Όμως, αντί να με οδηγήσει να σκεφτώ γύρω από το ρόλο του ορθού λόγου στην λήψη αποφάσεων, αυτή η ιστορία μου ξυπνά μία απορία για τον γάιδαρο. Αυτό που αναρωτιέμαι δεν είναι τί κάνει ή δεν κάνει ο γάιδαρος, αλλά τί ξέρει. Και ειδικότερα, εάν ξέρει ότι δεν ξέρει ποιά είναι η καλύτερη δυνατή απόφαση. |